สารหนืด (Ophthalmic Viscoelastic Devices หรือ OVDs) เป็นวัสดุที่มีบทบาทสำคัญในการผ่าตัดตา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการผ่าตัดต้อกระจกและการปลูกถ่ายกระจกตา สารเหล่านี้ช่วยปกป้องเนื้อเยื่อภายในลูกตา คงรูปร่างของช่องหน้าตา และอำนวยความสะดวกในการใส่เลนส์แก้วตาเทียม (IOL) ในบทความนี้ เราจะสำรวจคุณสมบัติ ประเภท และบทบาทของสารหนืดในศัลยกรรมจักษุ

คุณสมบัติของสารหนืด

สารหนืดที่ใช้ในการผ่าตัดตาต้องมีคุณสมบัติที่เหมาะสมเพื่อลดภาวะแทรกซ้อนและเพิ่มประสิทธิภาพของการผ่าตัด คุณสมบัติสำคัญได้แก่:

• ความหนืด (Viscosity) – ค่าความหนืดที่เหมาะสมช่วยให้สารคงตัวอยู่ภายในช่องหน้าตาได้นานขึ้น
• ความยืดหยุ่น (Elasticity) – ช่วยปกป้องโครงสร้างภายในลูกตา เช่น กระจกตาและเยื่อบุด้านในลูกตา
• ความสามารถในการกระจายตัว (Cohesiveness and Dispersiveness) – ส่งผลต่อวิธีการใช้และการกำจัดสารออกจากลูกตาหลังผ่าตัด
• ความปลอดภัยทางชีวภาพ (Biocompatibility) – ไม่ก่อให้เกิดปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันหรือการอักเสบ

ประเภทของสารหนืด

สารหนืดสำหรับศัลยกรรมจักษุสามารถแบ่งออกเป็นสองกลุ่มหลัก ได้แก่:

1. สารหนืดประเภท Cohesive OVDs

• มีความหนืดสูงและสามารถคงรูปร่างของช่องหน้าตาได้ดี
• ใช้ในขั้นตอนการใส่เลนส์แก้วตาเทียม (IOL) เพื่อป้องกันการยุบตัวของช่องหน้าตา
• ง่ายต่อการกำจัดออกจากลูกตาหลังผ่าตัด

2. สารหนืดประเภท Dispersive OVDs

• มีความหนืดต่ำกว่า ทำให้สามารถกระจายตัวและเคลือบเนื้อเยื่อภายในลูกตาได้ดี
• ปกป้องกระจกตาและเนื้อเยื่อภายในลูกตาจากอันตรายที่เกิดจากอุปกรณ์ผ่าตัด
• ต้องใช้เทคนิคพิเศษเพื่อกำจัดออกจากลูกตาหลังผ่าตัด

บทบาทของสารหนืดในการผ่าตัดจักษุ

1. การใช้สารหนืดในการผ่าตัดต้อกระจก

สารหนืดมีบทบาทสำคัญในหลายขั้นตอนของการผ่าตัดต้อกระจก เช่น:

• ขยายช่องหน้าตา เพื่อให้ศัลยแพทย์สามารถเข้าถึงเลนส์แก้วตาได้ง่าย
• ปกป้องกระจกตา จากความเสียหายที่อาจเกิดจากเครื่องมือผ่าตัดและแสงจากไมโครสโคป
• ช่วยในการใส่เลนส์แก้วตาเทียม (IOL) ให้สามารถวางตำแหน่งได้อย่างเหมาะสม

2. การใช้สารหนืดในการปลูกถ่ายกระจกตา

ในกรณีของการปลูกถ่ายกระจกตา สารหนืดช่วยในการ:

• ปกป้องเนื้อเยื่อของกระจกตาใหม่ขณะทำการปลูกถ่าย
• คงรูปร่างของช่องหน้าตาเพื่อให้การปลูกถ่ายเป็นไปอย่างราบรื่น

3. การใช้สารหนืดในการผ่าตัดจอประสาทตา

• ใช้ในการแยกและคงรูปร่างของเนื้อเยื่อจอประสาทตา
• ช่วยลดแรงกระทำต่อจอประสาทตาระหว่างการผ่าตัด

ข้อดีและข้อเสียของสารหนืด

ข้อดี

• ปกป้องเนื้อเยื่อตาภายในระหว่างการผ่าตัด
• ช่วยให้การผ่าตัดเป็นไปได้อย่างแม่นยำและปลอดภัย
• ลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อน เช่น กระจกตาบวมหรือบาดเจ็บ

ข้อเสีย

• หากไม่ถูกกำจัดออกอย่างเหมาะสม อาจทำให้ความดันลูกตาสูงขึ้นหลังผ่าตัด
• อาจมีค่าใช้จ่ายสูงโดยเฉพาะสารหนืดประเภทพิเศษ

การเลือกใช้สารหนืดที่เหมาะสม

การเลือกใช้สารหนืดที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับประเภทของการผ่าตัดและความต้องการของศัลยแพทย์ โดยทั่วไป:

• การผ่าตัดที่ต้องการความคงตัวสูง เช่น การใส่เลนส์ IOL ควรใช้ Cohesive OVDs
• การผ่าตัดที่ต้องการการปกป้องกระจกตาเป็นพิเศษ ควรใช้ Dispersive OVDs
• ในบางกรณีอาจใช้ทั้งสองประเภทร่วมกันเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุด

บทสรุป

สารหนืดเป็นองค์ประกอบสำคัญที่ช่วยให้การผ่าตัดจักษุเป็นไปได้อย่างราบรื่นและปลอดภัย การเลือกใช้สารหนืดที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับลักษณะของการผ่าตัดและความต้องการของผู้ป่วย ปัจจุบันมีสารหนืดหลายประเภทที่ถูกพัฒนาเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการรักษา และลดภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น ด้วยเทคโนโลยีที่ก้าวหน้า ศัลยแพทย์สามารถเลือกใช้สารหนืดที่ตอบโจทย์แต่ละกรณีเพื่อให้ผลลัพธ์ของการรักษาออกมาดีที่สุด